صرف اعتیاد زوج مجوز طلاق زوجه به علت عسر و حرج نیست

چکیده رأی: 1) مجرد اعتیاد زوج مجوز طلاق نیست  بلکه اعتیاد باید به اساس زندگی خانوادگی خلل آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار نماید. 2) الزام زوج به طلاق از یک‌سو با الزام زوج به پرداخت مهریه از سوی دیگر مستلزم تحمیل عسر و حرج به زوج است. 3) برای طلاق زوجین طرفین شافعی مذهب، کسب نظریه شورای روحانیت مربوطه ضروری است.

شماره رأی: 9309970909900025
تاریخ رأی: 1395/1/23
مرجع صدور: شعبه 26 دیوان عالی کشور

خلاصه جریان پرونده

خواهان زوجه خانم د.س. فرزند ع. طی دادخواست تقدیمی به ریاست محترم دادگستری شهرستان دیواندره پیوست رونوشت سند ازدواج به‌ طرفیت خوانده همسرش آقای ح.ر. فرزند ن. محل اقامت زوجین دیواندره تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش به علت عسر و حرج به انضمام کلیه خسارات قانونی و هزینه دادرسی نموده و اظهار داشته اینجانبه با خوانده به ‌موجب عقدنامه پیوست در تاریخ 3/7/89 عقد ازدواج دائم منعقد کرده‌ایم حاصل این ازدواج در خلال مدت سه ماه فرزندی نبوده است. نظر به اینکه در خلال زندگی زناشویی متوجه اعتیاد ایشان به مواد مخدر (مصرف شیشه و قرص‌های توهم‌زا) شدم که بعد از مصرف نمودن مواد مخدر و از دست دادن حالات روانی خود متأسفانه اقدام به ضرب و شتم بنده نموده و با زور و قویه قهریه در خلال این سه ماه بیش از ده بار بنده را از خانه بیرون نموده و به خانه پدری فرستاده است که بارها سعی در مساعدت ایشان جهت ترک اعتیاد وی نمودم ولی ضرب و شتم وی مانع این کار بود به‌ نحوی‌که دوام زوجیت موجب عسر و حرج می‌باشد و این موضوع با شهادت شهود و استعلام از پزشکی قانونی قابل اثبات است. لذا تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش به علت عسر و حرج مورد استدعا است. پرونده پس از تشریفات ثبت و ارجاع در شعبه دوم حقوقی دیواندره مطرح و در جلسه اولیه دادگاه، خواهان مطالب مذکور در دادخواست را تکرار و اظهار داشته شوهرم معتاد به مواد مخدر می‌باشد و می‌خواهم از ایشان طلاق بگیرم مدت نزدیک ‌به ‌یک سال است که ازدواج‌ کرده‌ام ولیکن شش یا هفت ماه می‌باشد که در منزل پدرم به سر می‌برم. خوانده اظهار داشته من معتاد به مواد مخدر بودم و شیشه مصرف می‌کردم ولی در انجمن الف. دیواندره حضور یافته و ترک کرده‌ام و هفت ماه و 15 روز است که مواد مصرف نکرده‌ام و هم‌اکنون دیگر مواد مصرف نمی‌کنم، بنده می‌خواهم به همسرم ثابت کنم که هم‌اکنون پاک می‌باشم فقط فرصتی به من بدهد. دادگاه قرار ارجاع امر به داوری صادر و داور زوج نوشته، زوج اظهار داشته به‌هیچ‌وجه حاضر به طلاق نمی‌باشم و با همسرم هیچ‌گونه مشکلی ندارم و به‌عنوان داور زوج اظهار داشته سعی و اهتمام در رفع اختلاف ثمری نداشته و رفع اختلاف نگردید. پزشکی قانونی نوشته حسب گزارش آزمایشگاه نتیجه آزمایش اعتیاد آقای ح.ر. در حال حاضر منفی است لازم به ذکر است که در صورت عدم مصرف مواد مخدر طی حداقل 48 ساعت قبل از انجام آزمایش نتیجه می‌تواند منفی باشد و در خصوص خانم د.س. نوشته حسب آزمایش حاملگی به‌عمل‌آمده نتیجه آزمایش تا مورخه 3/10/90 منفی (عدم بارداری) می‌باشد. دادگاه پس از استماع اظهارات زوجین و لوایح تقدیمی ختم دادرسی را اعلام و در دادنامه شماره 000134-23/2/91 در خصوص دعوی د.س. فرزند ع. به‌طرفیت ح.ر. فرزند ن. به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق) و مطالبه خسارات و هزینه‌های دادرسی خواهان به جهت اعتیاد شوهرش به مواد مخدر خود را در عسر و حرج اعلام نموده و صدور حکم طلاق را مطرح نموده است خوانده در مقام دفاع اظهار داشته بنده معتاد به مواد مخدر بوده‌ام و شیشه مصرف می‌کردم ولی ترک کرده‌ام و پانزده روز است که مواد مصرف نکرده‌ام. دادگاه با عنایت به اظهارات خوانده و جمیع اوراق و محتویات پرونده زوجه را در عسر و حرج تشخیص داده و جدایی به مصلحت زوجه می‌باشد لذا با استناد به ماده 1130 قانون مدنی مبادرت به طلاق زوجه می‌نماید. ضمناً در خصوص حقوق مالی زوجه راجع به مهریه رأی مقتضی صادرشده و دادگاه مواجه با تکلیف نیست و در خصوص سایر حقوق مالی زوجه از آن صرف‌نظر نموده است. نوع طلاق را بائن ذکر نموده است که از ناحیه زوج آقای ح.ر. مورد اعتراض طی دادخواست تجدیدنظر و لایحه تقدیمی تقاضای تجدیدنظر نموده است لذا پرونده در شعبه هفتم دادگاه تجدیدنظر کردستان مطرح و در دادنامه شماره 000729-16/5/91 نوشته تجدیدنظرخواهی آقای ح.ر. به‌طرفیت خانم د.س. نسبت به دادنامه شماره 00143-23/2/91 صادره از شعبه دوم دادگاه عمومی شهرستان دیواندره از حیث محکومیت تجدیدنظرخواه به مطلقه نمودن تجدیدنظر خوانده به لحاظ عسر و حرج وارد نیست و دادنامه معترض‌عنه مطابق مقررات صادرشده و دلیلی که موجب نقض آن باشد ارائه نشده است لذا ضمن ردّ تجدیدنظرخواهی به استناد ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی دادنامه تجدیدنظر خواسته را تأیید می‌نماید و دادنامه مذکور نیز از سوی زوج مورد اعتراض واقع و طی دادخواست فرجامی و لایحه تقدیمی فرجام‌خواهی نموده است به شرح دادخواست و لایحه تقدیمی بدین‌جهت پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه (26 دیوان عالی کشور) ارجاع گردیده است.

هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای … عضو ممیز و دقت در اوراق پرونده در مورد دادنامه شماره 000729-16/5/1391 فرجام‌خواسته مشاوره نموده چنین رأی می‌دهد:

رأی دیوان عالی کشور

با توجه به محتویات پرونده در خصوص اعتراض و فرجام‌خواهی زوج آقای ح. ر. به‌ طرفیت فرجام‌خوانده زوجه‌اش خانم د. س. نسبت به دادنامه فوق صادره از شعبه هفتم دادگاه تجدیدنظر استان کردستان که در تأیید دادنامه شماره 000143-23/2/91 شعبه دوم حقوقی دیواندره مبنی بر محکومیت زوج به طلاق زوجه صادر گردیده است متذکر می‌گردد اولاً زوج مدعی شده اعتیاد به شیشه داشتم ولیکن 7 ماه و 15 روز است ترک کرده‌ام و دادگاه در دادنامه نوشته که زوج گفته 15 روز است ترک کرده‌ام که ظاهراً مبنی بر اشتباه است و موجب شده که دادگاه هیچ‌گونه تحقیق محلی راجع به صحت‌ و سقم ادعای زوج مبنی بر ترک در این مدت انجام نداده است و نیز با اینکه زوجه اظهار داشته دوام زوجیت موجب عسر و حرج می‌باشد و با شهادت شهود قابل اثبات است دادگاه شهود را احضار نکرده و اظهارات آن‌ها را استماع ننموده است مضافاً اینکه مجرد اعتیاد مجوز طلاق نمی‌باشد بلکه طبق شرط هفتم مندرج در عقدنامه به اعتیادی که به اساس زندگی خانوادگی خلل آورد و ادامه زندگی را برای او دشوار نماید مجوز طلاق می‌باشد و به‌علاوه الزام زوج به طلاق از یک‌سو با الزام زوج به پرداخت مهریه از سوی دیگر مستلزم تحمیل عسر و حرج به زوج است در صورتی‌ که قاعده لاحرج همان‌طور که درباره زوجه جاری است و مجوز طلاق در صورت عسر و حرج است در مورد زوج نیز جاری است لذا تحمیل عسر و حرج بر زوج که از یک‌ طرف زوجه را بدون اختیار باید طلاق بدهد و از طرف دیگر ملزم به پرداخت مهریه گردد لذا می‌بایست دادگاه راجع به بذل مهریه در قبال طلاق و عدم بذل از زوجه استعلام می‌نمود که رعایت نشده کما اینکه چون طرفین شافعی مذهب‌اند و می‌بایست نظریه شورای روحانیت مربوطه استعلام گردد که رعایت نشده است لذا جهت نقص تحقیقات دادنامه فرجام‌خواسته نقض و پرونده طبق بند 1 ماده 401 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب جهت رفع نقص و صدور حکم مقتضی به دادگاه عودت داده می‌شود.

رئیس شعبه 26 دیوان عالی کشور ـ مستشار