دستورالعمل تشکیل بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایران مصوب 19 بهمن 1392 رئیس قوه قضاییه
شماره۱۰۰/۶۴۰۶۷/۹۰۰۰ ۲۰/۱۱/۱۳۹۲
در اجرای بند یک قسمت “ز” ماده ۲۱۱ قانون برنامه پنجم توسعه قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی، دستورالعمل تشکیل بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایران به شرح مواد آتی تصویب می شود:
فصل اول: کلیات
ماده۱ـ به منظور اجرای تکلیف بند یک قسمت “ز” ماده ۲۱۱ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایران، که در این دستورالعمل به اختصار بانک ژنتیک نامیده می شود در قوه قضایه و در زیرمجموعه سازمان پزشکی قانونی کشور تشکیل می گردد. به طور کلی مسئولیت بانک ژنتیک دریافت شناسه های ژنتیک افراد و نمونه های انسانی از آزمایشگاه های مورد تأیید بانک ژنتیک، ذخیره سازی و مقایسه تطبیقی آنها می باشد. شناسه های ژنتیک، اطلاعات تشخیص هویت ژنتیک افراد می باشند که دارای خصوصیت منحصر به فرد بوده، امکان ذخیره سازی الکترونیک و مقایسه تطبیقی آنها جهت شناسایی مجرمین و یا بقایای انسانی مجهول الهویه وجود دارد. در صورت مشابهت شناسه های جدید به دست آمده از صحنه جرم با شناسه های ذخیره شده در بانک ژنتیک و اعلام آن به مراجع قضایی ذیربط امکان شناسایی فرد مورد نظر فراهم می گردد. این فن آوری در موارد مختلف تشخیص هویت، از جمله مجرمین و قربانیان حوادث غیر مترقبه مورد استفاده قرار می گیرد.
ماده۲ـ اهداف تشکیل بانک ژنتیک عبارت است از:
الف) هدف کلی:
تهیه شناسنامه هویت ژنتیک و بررسی و مطابقت آنها جهت تعیین هویت
ب) اهداف کاربردی:
۱ـ ارائه خدمات تخصصی در حوزه علوم ژنتیک در جهت کشف هویت مجرمین
۲ـ ارائه خدمات تخصصی در حوزه علوم ژنتیک در جهت کشف هویت افراد مجهول الهویه
۳ـ انجام تحقیقات علمی و کاربردی
ماده۳ـ اصطلاحات و اختصارات به کار رفته در این دستورالعمل عبارت است از:
الف) شناسه های ژنتیک: مجموعه ای از کدهای ژنتیک است که از آزمایش بر روی نمونه های زیستی بدست می آید و در جهت تشخیص هویت مورد استفاده قرار می گیرد.
ب) شناسنامه هویت ژنتیک: شناسه های ژنتیک به همراه مشخصات فردی، شناسنامه هویت ژنتیک هر فرد را تشکیل می دهد.
ج) بانک ژنتیک: به تشکیلاتی اطلاق می شود که بصورت کشوری و جهت تعیین هویت، شناسه های ژنتیک و مشخصات فردی افراد و نمونه های انسانی را دریافت، ذخیره سازی و تعیین مطابقت می کند.
فصل دوم: ارکان بانک ژنتیک
ماده۴ـ بانک ژنتیک مشتمل بر ارکان زیر است:
۱ـ هیأت مدیره ۲ـ رئیس بانک ژنتیک ۳ـ رئیس هیأت مدیره ۴ـ تشکیلات اجرایی
ماده۵ ـ هیأت مدیره بانک ژنتیک به ریاست رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور تشکیل می شود. این هیأت متشکل از ۱۲ نفر به ترتیب زیر می باشد.
۱ـ رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور (رئیس هیأت مدیره).
۲ـ دادستان کل کشور یا نماینده تام الاختیار ایشان.
۳ـ فرمانده نیروی انتظامی یا نماینده تام الاختیار ایشان.
۴ـ رئیس مرکز حفاظت اطلاعات قوه قضاییه یا نماینده تام الاختیار ایشان.
۵ ـ رئیس سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کل کشور یا نماینده تام الاختیار ایشان.
۶ ـ معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور.
۷ـ معاون آموزشی و پژوهشی سازمان پزشکی قانونی کشور.
۸ ـ سه نفر از متخصصین علوم مرتبط.
۹ـ رئیس بانک ژنتیک (دبیر هیأت مدیره).
۱۰ـ یک نفر قاضی عالی رتبه با ابلاغ رئیس محترم قوه قضاییه.
تبصره ـ دبیر هیأت مدیره به پیشنهاد رئیس هیأت مدیره حسب مورد از سایر متخصصین علوم مرتبط جهت حضور در جلسه و ارائه نظر کارشناسی بدون داشتن حق رأی دعوت می نماید.
ماده۶ ـ وظایف هیأت مدیره بانک ژنتیک بشرح زیر است:
۱ـ انتخاب رئیس بانک ژنتیک
۲ـ تعیین خط مشی و برنامه ریزی اجرایی
۳ـ تصویب بخشنامه های فنی و اجرایی لازم
۴ـ بررسی و تأیید برنامه مالی و بودجه سالانه ارائه شده از طرف رئیس بانک ژنتیک و پیشنهاد به رئیس قوه قضاییه جهت تأمین اعتبارات مالی
۵ ـ تصویب ترازنامه سالانه
۶ ـ پیشنهاد هرگونه تغییر در دستورالعمل تشکیل بانک ژنتیک جهت تصویب رئیس قوه قضاییه
۷ـ انتخاب متخصصین علوم مرتبط جهت عضویت در هیأت مدیره
۸ ـ نظارت بر حسن اجرای فعالیت ها و هزینه کرد بانک ژنتیک و ارزیابی عملکرد سالیانه آن
۹ـ بررسی و تصویب پیشنهادهای ارائه شده از طرف رئیس بانک ژنتیک یا اعضاء هیأت مدیره
۱۰ـ ارائه گزارش عملکرد سالیانه بانک ژنتیک به رئیس قوه قضاییه
۱۱ـ تعیین مدت زمان نگهداری از نمونه ها و شناسه های ژنتیک و اطلاعات مرتبط همراه، با در نظر گرفتن موارد امنیتی، اخلاقی و ظرفیت های موجود.
تبصره۱ـ جلسات هیأت مدیره با حضور حداقل ۳/۲ اعضاء رسمیت می یابد و اتخاذ تصمیم جلسات با اکثریت آراء حاضرین خواهد بود.
تبصره۲ـ جلسات هیأت مدیره هر سه ماه یک بار بوده و جلسات فوق العاده به پیشنهاد رئیس هیأت مدیره تشکیل می گردد.
ماده۷ـ رئیس بانک ژنتیک از میان متخصصین علوم ژنتیک با پیشنهاد رئیس هیأت مدیره و تصویب اکثریت اعضاء به مدت ۳ سال انتخاب می شود. انتخاب مجدد وی بلامانع است.
ماده۸ ـ وظایف رئیس بانک ژنتیک بشرح زیر است.
۱ـ انجام امور اجرایی بانک ژنتیک.
۲ـ اجرای مصوبات هیأت مدیره.
۳ـ ارائه پیشنهادات مرتبط با امور اداری، مالی، آموزشی و پژوهشی به هیأت مدیره.
۴ـ معرفی نیروی انسانی متخصص جهت عقد قراردادهای استخدامی.
۵ ـ عقد قراردادهای مالی اسناد تعهدآور، تفاهم نامه های لازم در چارچوب ضوابط مربوط.
۶ ـ ابلاغ ضوابط و استانداردهای لازم جهت عقد قرارداد الحاق آزمایشگاه ها به سامانه بانک ژنتیک.
۷ـ ارائه گزارش عملکرد به هیأت مدیره.
۸ ـ ارائه تراز مالی سالانه به هیأت مدیره.
تبصره ـ رئیس بانک می تواند عنداللزوم از نظرات فنی و مشورتی کارشناسان رشته های مرتبط دیگر استفاده نماید.
۹ـ برنامه ریزی در جهت انجام آزمایش های تشخیص هویتی در آزمایشگاه های طرف قرارداد.
۱۰ـ دریافت و ذخیره سازی شناسه های ژنتیک و اطلاعات فردی موارد زیر از مراکز پزشکی قانونی و نیروی انتظامی سراسر کشور و آزمایشگاه های معتبر ژنتیک مورد تأیید بانک ژنتیک:
الف ـ متهمین، مجرمین و محکومین.
تبصره ـ تعیین اولویت برای ثبت اطلاعات ژنتیک و تشخیص هویتی متهمین، مجرمین و محکومین به عهده هیأت مدیره بانک ژنتیک می باشد.
ب ـ نمونه های به دست آمده از صحنه جرم، قربانیان وقایع جنایی و بقایای انسانی مکشوفه.
ج ـ اجساد مجهول الهویه که امکان شناسایی آنها به روش های دیگر وجود نداشته باشد.
د ـ خویشاوندان مؤثر در تعیین هویت.
ه ـ کارشناسان یا نمونه گیران شاغل که در نقل و انتقال یا انجام آزمایش های بر روی نمونه های بیولوژیک جهت تشخیص هویت فعالیت می نمایند.
و ـ ترتیب اجراء اولویت ها در سایر موارد با تصویب هیأت مدیره بانک ژنتیک.
تبصره ـ دامنه شمول بانک ژنتیک سایر افراد با پیشنهاد هیأت مدیره بانک و تصویب رئیس محترم قوه قضاییه می باشد.
۱۱ـ بررسی و مطابقت شناسه های ژنتیک نمونه های دریافتی با شناسه های ژنتیک ذخیره شده در بانک ژنتیک.
۱۲ـ اعلام نتیجه بررسی مطابقت شناسه های ژنتیک به مراجع قضایی ذیربط و همچنین پاسخگویی به سایر مراجع به تجویز قانون.
۱۳ـ انجام امور تحقیقاتی.
ماده۹ـ متخصصین علوم مرتبط از قبیل دارندگان تخصص در علوم ژنتیک پزشکی، پزشکی مولکولی، پزشکی قانونی، بیوتکنولوژی، بیولوژی سلولی و مولکولی، علوم رایانه، حقوق و اخلاق پزشکی می باشند که برای مدت ۳ سال انتخاب می شوند. انتخاب مجدد آنان بلامانع است. متخصصین علوم مرتبط که عضو هیأت مدیره می باشند، نباید در آزمایشگاه های طرف قرارداد بانک ژنتیک اشتغال داشته باشند.
ماده۱۰ـ متخصصین علوم مرتبط علاوه بر عضویت در هیأت مدیره بانک ژنتیک در موارد زیر نیز همکاری لازم را با رئیس بانک بعمل می آورند.
۱ـ تهیه و پیشنهاد ضوابط و استانداردهای ضروری لازم الاجراء جهت همکاری آزمایشگاه ها با بانک ژنتیک.
۲ـ تعیین معیارهای علمی و فنی لازم در خصوص تهیه، کدگذاری، ارسال، ذخیره سازی و امحاء نمونه ها، شناسه های ژنتیک و اطلاعات تشخیص هویتی، در سطح مراکز و آزمایشگاه های طرف قرارداد.
۳ـ اعلام نظر فنی درخصوص تکنیک های مورد استفاده آزمایشگاه های طرف قرارداد در آزمایش بر روی نمونه های مرتبط با بانک ژنتیک.
۴ـ ارزیابی و اعلام نظر کارشناسی در خصوص مدارک ضمانت کیفی داخلی یا خارجی آزمایشگاه های طرف قرارداد.
۵ ـ تهیه و پیشنهاد دستورالعمل ارزیابی فعالیت آزمایشگاه های طرف قرارداد.
۶ ـ اعلام نظر مشورتی در پاسخ به درخواست رئیس بانک ژنتیک در زمینه های فنی، حقوقی و اخلاقی مرتبط با بانک ژنتیک.
فصل سوم: تشکیلات اجرایی
ماده۱۱ـ تشکیلات اجرایی بانک ژنتیک شامل پرسنل فنی، حقوقی و علوم رایانه می باشد که زیر نظر رئیس بانک ژنتیک فعالیت می نمایند.
فصل چهارم: شرایط و ضوابط همکاری آزمایشگاه های طرف قرارداد با بانک ژنتیک
ماده۱۲ـ
۱ـ آزمایشگاه های دولتی، خصوصی یا تعاونی در صورت تمایل با رعایت استانداردهای اعلامی از سوی بانک ژنتیک می توانند درخواست خود را جهت عقد قرارداد به بانک ژنتیک به منظور انجام آزمایش های مورد نیاز بانک ارسال نمایند.
۲ـ انتخاب آزمایشگاه های طرف قرارداد با تأیید رئیس بانک ژنتیک برای مدت معین خواهد بود.
۳ـ ارتباط بین بانک ژنتیک و آزمایشگاه های طرف قرارداد در آزمایشگاه های تابع سازمان پزشکی قانونی از طریق مدیرکل استان مربوطه، در آزمایشگاه های تابع نیروی انتظامی حسب مورد از طریق رئیس مرکز تشخیص هویت ناجا، یا فرمانده استان مربوط در آزمایشگاه های دانشگاهی از طریق رئیس دانشکده مربوط و در آزمایشگاه های خصوصی از طریق رئیس آن آزمایشگاه خواهد بود.
۴ـ آزمایشگاه های طرف قرارداد موظفند جهت رعایت مسائل امنیتی و حفظ حریم خصوصی افراد سیستم کدگذاری نمونه ها، شناسه های ژنتیک و اطلاعات تشخیص هویتی همراه را طبق ضوابط اعلامی از طرف بانک ژنتیک ایجاد نمایند.
۵ ـ اخذ نمونه از محکومین و متهمین صرفاً بر عهده ادارات تابعه سازمان پزشکی قانونی و نیروی انتظامی می باشد. در صورت لزوم کارشناس جهت نمونه گیری به محل نگهداری آن افراد مراجعه می نماید.
۶ ـ آزمایشگاه های ادارات فوق الذکر می توانند در صورت فقدان ظرفیت کافی برای انجام آزمایش ها با موافقت رئیس بانک ژنتیک نمونه های محکومین و متهمین را پس از ثبت و کدگذاری به صورت کلی یا جزئی به سایر آزمایشگاه های طرف قرارداد ارسال نمایند.
۷ـ آزمایشگاه های طرف قرارداد باید روش های مورد استفاده خود جهت نمونه های مرتبط با بانک ژنتیک را براساس استانداردهای معتبر به صورت الکترونیک هر سال به بانک ژنتیک ارائه نمایند.
۸ ـ آزمایشگاه های طرف قرارداد باید شناسه های ژنتیک کارشناسان فنی خود به همراه فرم تکمیل شده مشخصات آنان را به بانک ارائه نمایند.
۹ـ رعایت دستورالعمل های ضمانت کیفی و ارزیابی توسط آزمایشگاه های طرف قرارداد ضروری است.
۱۰ـ درج ضوابط مقرر در این فصل در قراردادهای منعقده ضروری می باشد.
فصل پنجم: سایر مقررات
ماده۱۳ـ کلیه هزینه های مترتب بر انجام عملیات مربوط به بانک ژنتیک در اجرای تکلیف قانونی بند «ز» ماده ۲۱۱ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، با رعایت بند «ف» ماده مذکور به عهده دولت می باشد که چگونگی دریافت و هزینه کرد آن توسط هیأت مدیره بانک تعیین می گردد.
ماده۱۴ـ هزینه های مستقیم و غیرمستقیم مورد نیاز بانک ژنتیک و آزمایشگاه های طرف قرارداد هر سال پس از جمع آوری اطلاعات از آزمایشگاه ها و بانک ژنتیک توسط رئیس بانک محاسبه و جهت تصویب به هیأت مدیره ارائه می گردد.
این دستورالعمل در ۱۴ ماده و ۶ تبصره در تاریخ ۱۹/۱۱/۱۳۹۲ به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید.
رئیس قوه قضاییه ـ صادق آملی لاریجانی
منبع: روزنامه رسمی، سال 1392
