این مطلب توسط یک روانشناس ایرانی در دانشگاه لایپزیک آلمان تهیه شده است که تز دکتری وی در مورد آثار روانی بعد از بلایای طبیعی بود.
ایران ما بنا به جایگاه جغرافیایی خاص جز ده کشور بلاخیز جهان به شمار می رو و به این جهت .بر اثر سوانح و بلایا ، افراد زیادی از نظر جسمی و روانی آسیب می بینند. آسیب دیدگان بلایا رنج و فشار زیادی را تجربه کرده و نیازمند حمایتهای روانی هستند.
متاسفانه در کشور ما به مسائل روانی افراد قبل و بعد از حادثه اهمیت داده نمی شود و آموزش جدی هم در این زمینه وجود ندارد ، .به همین دلیل بعد از هر حادثه ای با تعداد زیادی از افراد رو به رو می شویم که از نظر روانی دچار مشکلاتی مثل افسردگی، اضطراب، اختلال بعد از سانحه و مشکلات بی خوابی …شده اند. منظور از حمایت های اولیه روانی-اجتماعی برای آسیب دیدگان، اقداماتی نظیر زیر می باشد:
۱- در درجه اول با آسیب دیدگان ارتباط صحیح برقرار کنیم. یعنی نباید با آسیب دیدگان مثل شئی برخورد کرد بلکه باید برای ارتباط با آنها وقت گذاشت و ارتباط باید در حدی باشد که ایجاد وابستگی نکند، چون افراد در شرایط بحرانی به شدت نیاز به وابستگی دارند.
۲- سعی کنیم دقیقا آنچه را می دانیم منتقل کنیم. وقتی خبر بدی داریم آن را به تدریج و حتی الامکان در جمع مطرح کنیم. قرار دادن شخص داغدار در جمع گروهی از افراد داغدار شبیه خودشان تحمل درد را آسان می کند.
روحانی تیم می تواند با حمایت معنوی و اجرای مراسم دینی رنج داغدیدگی را در آسیب دیدگان کاهش دهد.
۳- به افراد اطلاعات صحیح بدهیم. مثلا از ما ممکن است بپرسند، آیا پدر من زنده است؟
گاهی وسوسه می شویم به خاطر آن که طرف مقابل ناراحت نشود، به او دروغ بگوییم، این کار درست نیست زیرا علاوه براین که غیر اخلاقی است اعتماد مردم به ما و سایر نیروهای امدادی را کاهش می دهد و نگرانی عمومی را بالا می برد.
۴- افراد را از دیدن جنازه عزیزانشان محروم نکنیم.
دیدن جنازه عزیزان موجب می شود تا فرد داغدار واقعیت مرگ عزیزان خودش را بهتر بپذیرد. اگر اطلاعاتی راجع به چگونگی فوت و علت مرگ عزیزانشان داریم می توانیم آن را با بازماندگانشان در میان بگذاریم. فقط در مواردی که جنازه یا صحنه مرگ وحشتناک باشد بخش آسیب دیده جنازه را محدود کنید و فقط صحنه های مناسب را نشان دهید.
۵- مانع از ابراز احساسات افراد نشویم وبگذاریم افراد گریه و زاری و شیون کنند به آنها نگوییم “گریه نکن” زیرا تخلیه احساسات آنها را راحت تر می کند.
۶- استراحت شبانه ضروری می باشد .سعی کنید محیط آرامی را در شب برای آنها فراهم کنید.
۷- برای آرامش بخشیدن به افراد از باورهای دینی آنها کمک بگیریم ولی اگر به علت تحریک پذیری واکنش نامناسبی از خود نشان دادند مثلا خدا را مقصر دانستند و یا انکار کردند وارد بحث های فلسفی با آنها نشوید. یادتان نرود در تمام مراحل احساس همدلی و همدردی با آنها بکنید.
۸- افراد را تشویق کنیم در مراسم خاکسپاری و بخصوص نماز میت شرکت کنند. اگر نماز میت گروهی برگزار شود، اثر روانی مثبت تری خواهد شد.
۹- مانع تجمع داغدیدگان نشویم. عزاداری گروهی به آرامش روانی آسیب دیدگان کمک می کند.از طرف دیگر در صورتی که افراد به دلایل شرعی و غیره مایل به سکونت زیر یک سقف نیستند به آنها حق بدهیم و با آنها همکاری کنیم.
۱۰- داغدیدگان را به شرکت در فعالیتهای اجتماعی و بازسازی تشویق کنیم. به خصوص سعی کنیم افراد منزوی را در کارهای اردوگاه یا محلی که در آن به صورت موقت زندگی می کنند، شرکت بدهیم اما یادمان نرود که نباید به جای آنها تصمیم بگیریم.
۱۱- در صورتی که متوجه شویم فردی به علت فشار روانی به مواد مخدر روی آورده، واکنش تندی نشان ندهیم بلکه با آرامش از این کار منعش کنیم و به تیم حمایت روانی-اجتماعی معرفی کنیم.
۱۲- در صورتی که علائم اختلالات روانی در افراد مشاهده کردیم، در حدی که امکان دارد باعث آسیب به خودش یا دیگران شود یا تحمل رنج برای آنها دشوار شده یا نتوانند اعمال روزمره طبیعی را انجام بدهند حتما باید آسیب دیده را به تیم حمایت روانی-اجتماعی معرفی کنیم ولی صراحتا عنوان نکنیم که او روانی شده است. مردم از اینکه برچسب بیماری روانی روی آنها بخورد، راضی نیستند. به جای آن از اصطلاحاتی نظیر”اعصابت تحت فشاره” و یا اینکه “ناراحتی عصبی پیدا کردی” استفاده کنیم.
۱۳– کودکان را از والدین آنها جدا نکنیم. اگر مادر کودک مجروح شده، سعی کنیم کودک را همراه او یا پدرش برای درمان اعزام کنیم. اگر کودک مجروح شده الزاما باید مادر یا پدر یا یکی از بستگان نزدیک او همراهش اعزام شوند.
۱۴- اگر کودک شیرخواره و مادر فوت شده، ابتدا سعی کنیم کسی که بتواند به او شیر دهد را پیدا کنیم. سپس بچه را به شخصی از بستگان نزدیک مانند خاله ، عمه ، مادربزرگ یا پدربزرگ بسپاریم و سفارش کنیم تا حد الامکان با او باشند، بغلش کنند و نوازش کنند. اگر مادر کودک فوت شده حتما پدر یا بستگان نزدیک باید به طور دائم همراه بچه باشند.
۱۵- در صورتی که اشیا یا لباسی از پدر یا مادری که فوت شده باقی مانده ، آن را در اختیار فرزندش قرار بدهیم.
۱۶- حتی الامکان از تغییر مکان مداوم کودک خودداری کنیم.
۱۷- برای کودکان امکانات بازی و سرگرمی را فراهم کنیم. بازی باعث انحراف توجه کودک از استرس می شود. وسائل بازی را هر چه زودتر در اختیار کودکان بگذاریم. پس از وسائل ضروری برای کمک به سیل زدگان تهیه وسائل اسباب بازی برایر کودکان است.
۱۸- اجازه دهید بچه ها نقاشی کنند، چون نقاشی کردن کودکان علاوه بر کمک به تخلیه هیجانی و تسکین روانی، می تواند نشان دهنده درگیری‌های ذهنی آنها باشد.
۱۹- بازماندگان را مجبور نکنیم در مورد داستان خود و اتفاقاتی که پیش آمده صحبت کنند. بخصوص در مورد جزئیات ماجرا، چرا که این کار ممکن است سبب کاهش خونسردی و آرامش افرادی بشود که تمایل ندارند، جزئیات زندگی خود را برای دیگران بازگو کنند.
۲۰- به افراد اطمینان بی مورد ندهید. مثلا نگویید “همه چیز زود خوب می شود” و یا این که “حداقل شما زنده موندید” بیان این جملات سبب کاهش آرامش افراد می شود و در نهایت این موارد یادمون نره که…
به افراد نگوئید که در حال حاضر چه کاری باید انجام بدهند و یا چطور فکر کنند و یا چه احساسی داشته باشند و یا اینکه قبلا چه کار باید انجام می دادند. این کار باعث کاهش خودکارآمدی و افزایش احساس گناه می شود.
افرادی که تمایل دارند در مورد حادثه اتفاق افتاده و احساسات مرتبط با آن با شما صحبت کنند، گوش دهید. با افراد دوستانه و مهربان رفتار کنید حتی اگر شما را نپذیرند.
یادمان نرود که حتی امدادگران ما نیاز به حمایت های روانی زیادی دارند.
تحقیقات نشان داده که این گروه افراد مستعد اختلالات روانی از جمله افسردگی هستند، اگر دانش کافی برای بازتوانی و پذیرش این مشکلات رو نداشته باشند.
در آخر..
به امید روزهای آرام
به امید رونق زندگی همه مردم کشورمان
