دکتر محمد آشوری

بیوگرافی نامه دکتر محمد آشوری، استاد آیین دادرسی کیفری

دکتر محمد آشوری در ۱۳۲۱ (ش) در شهر قزوین در خانواده متدین و صاحب حوزه علمیه در قروین به دنیا آمد.

تحصیلات و مدارک علمی

آشوری دوره ابتدایی و متوسطه را در مدرسه محمدرضا شاه (سابق) قزوین به پایان رساند و در مراحل متوسطه همزمان با تحصیل رشته ریاضی مشغول فراگیری ادبیات عرب ، فقه و اصول شد و در همین دوران در حوزه به طلاب هندسه درس می‌داد.

در آستانه کنکورِ ورود به دانشگاه، علی رغم اصرار اساتیدش برای تحصیل در زیر مجموعه های پزشکی و فنی، ایشان دو رشته ادبیات فرانسه و حقوق را برگزید که در هر دو آزمون شرکت کرد و در هر دو رشته در دانشگاه تهران پذیرفته شد اما بنا به علاقه شخصی در ۱۳۴۰ (ش) و به گفته برخی سال 1339(ش) وارد رشته حقوق دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد.

در دوران لیسانس محضر اساتید نامی دانشگاه تهران شاگردی کرد ، خصوصاً مرحوم آیت‌الله سنگلجی که استاد خاطرات شاگردی زیبایی از وی به یاد دارد و هرگاه که یادش می‌کند گویی دیری نیست که بر بالین خاک آرمید. همزمان که به کتابخانه دانشکده می رفت ، با استاد فرزانه در رشته حقوق خصوصی، گرایش حقوق کار دکتر عزت الله عراقی آشنا شد و دوستی این دو فرهیخته از دیر باز تاکنون لایزال ماند.

محمد آشوری در سال 1343 (ش) با رتبه اول لیسانس قضایی گرفت و به همین دلیل بدون كنكور وارد دوره دكترای آموزشی علوم جزایی شد اما سال بعد به دلیل دریافت بورس تحصیلی، برای ادامه تحصیل در مقطع دكتری در فروردین ١٣٤٤(ش) به فرانسه اعزام شد تا تحصیلات خود را تکمیل کند و رشته تحصیلی علوم جنایی را برگزید.

با توجه به این که در فرانسه عنوانی به نام فوق لیسانس وجود ندارد و در صورتی که دانشجو قدرت علمی و تحقیق و منبع شناسی داشته باشد، مجاز ورود به دوره دکتری می شود، استاد به سوربن پاریس (پانتئون سابق) رفت و پس از گذراندن دوره دکتری، با دفاع از رساله «نامه بازداشت موقت از دیدگاه حقوق تطبیقی» به راهنمایی پروفسور ژُرژ لُواسُر در دانشكده حقوق پاریس، این مقطع را با درجه عالی از این دانشکده به پایان برد و در همن فاصله به اخذ دیپلم حقوق تطبیقی از دانشگاه استرازبورگ و دیپلم حقوق جزا از شهر اكسان پرووانس نائل شد. آشوری به زبان ادبیات فارسی، انگلیسی، آلمانی، عربی آشنایی داشته و به زبان فرانسه تسلط دارد.

تدریس دانشگاه

دکتر آشوری در سال ١٣٥٠ شمسی به تهران بازگشت و بلافاصله تدریس «آیین دادرسی کیفری» را در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شروع نمود و استاد و عضو گروه حقوق کیفری و بزه شناسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شدند.

از جمله مهم‌ترین دروسی که این استاد برجسته در مقاطع مختلف تحصیلی به تدریس پرداخته است، می‌توان به «جرم‌شناسی»، «آیین دادرسی كیفری تطبیقی»، «جامعه‌شناسی كیفری»، «دادرسی اطفال بزهكار»، «دادرسی منصفانه و مدیریت قضائی» و «تاریخ تحولات حقوق كیفری» اشاره نمود.

یكی از اركان مهم فعالیتهای علمی استاد پرداختن به مسائل حقوقی زنان، كودكان و نوجوانان در پرتو مسائل اجتماعی آنهاست. منشأ این آثار، نگرشی است كه در عین مكلف دانستن انسانها، به حقوق آنها نیز به عنوان یك اصل فراموش‌ناشدنی تكیه دارد. مشاركت فعال ایشان در راه‌اندازی دوره كارشناسی ارشد مجتمع آموزش عالی قم و دوره دكتری علوم جزایی و جرم‌شناسی دانشگاه تهران در راستای كمك به تحقق بخشیدن به اینگونه آرمانها بوده است.

اندیشه خلاق این استاد فرهیخته، یاریگر امور اجرایی دانشگاهی نیز بوده است. وی در سال های نخستین خدمتش سرپرستی دانشجویان دانشكده (معاونت دانشجویی كنونی) را بر عهده داشته است. در سالهای بعد هم در پست معاونت مؤسسه حقوقی تطبیقی، مدیریت گروه علوم جزایی و جرم‌شناسی، معاونت مالی ـ اداری دانشكده حقوق و علوم سیاسی و راه‌اندازی مجدد مؤسسه تحقیقاتی علوم جزایی و جرم‌شناسی دانشگاه تهران نقش ارزنده‌ای داشته و دارند.

همچنین در دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع) ، کارشناسی ارشد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی ، مدرسه عالی شهید مطهری، دوره آمادگی مقامات قضایی (کارآموزان قضایی)، مجتمع آموزش عالی پردیس قم دانشگاه تهران هم سابقه تدریس دارد.

شالوده‌ی اندیشه‌های این استاد گرانمایه در تأثیر عوامل مختلف بر ارتكاب جرم شکل گرفته است و برای شناخت و ترسیم بهتر این حوزه، ایشان نظامهای حقوقی جهان را در ادوار مختلف تاریخیتحت بررسی و موشکافی قرار داده اند.

همواره تاکید دکتر آشوری بر رابطه‌ میان آموزش‌های حقوقی و رفتار مبتنی بر اصول حقوقی بوده است.

آثار و تألیفات

دکتر آشوری در زمینه‌های «بزهکاری اطفال . سیاست جنایی . زندان . جایگزین‌های زندان . آیین دادرسی کیفری فرانسه ، آلمان ، آمریکا ، ژاپن . جرم‌شناسی پدیده کودکان کار . کودکان خیابانی . اصلاح کودکان . جرم‌شناسی . تاریخ حقوق کیفری .تاریخ فقه . فقه و اصول» به فعالیت پژوهش پرداخته و تاكنون ده‌ها اثر در قالب كتاب های تألیف و ترجمه شده، طرح پژوهشی و مقالات داخلی و خارجی به دانشگاه و دانشگاهیان عرضه نموده‌اند. برخی از آثار استاد دکتر محمد آشوری بدین شرح است:

کتب

آیین دادرسی کیفری، دو جلدی، انتشارات سمت که در سال ٨٠ نیز به عنوان كتاب برگزیده‌ دانشگاهی انتخاب شده است
جایگزین های زندان یا مجازات های بینابین، نشر گرایش
حقوق کیفری اروپایی، انتشارات سمت
دفاع اجتماعی، انتشارات گنج دانش
اصول محاكمات جزایی سوریه
نظامهای بزرگ حقوق معاصر
بحثی پیرامون توقیف احتیاطی، گنج دانش
عدالت كیفری

مقالات

بیش از ٢٠ مقاله تألیف شده و تعدادی مقاله ترجمه شده در نشریات داخلی و دو مقاله تألیفی برای نشریات علمی خارج از كشور را در كارنامه علمی خود دارد که از جمله آن ها عبارتند از:
حقوق بشر و مفاهیم مساوات ، انصاف و عدالت (مجموعه مقالات)، زیر نظر، انتشارات خرسندی.
جایگاه دادسرا در سیا ست کیفری، نکوداشت دکتر سید حسین صفایی
بررسی پیش نویس لایحه آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری .
اهمیت پیشگیری از جرم .همایش پیشگیری از جرم . ناجا با همکاری دفتر مطالعات و تحقیقات کاربردی ناجا
دو مقاله در مجله حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران که کار مشترک با دو مقطع کارشناسی ارشد حقوق بشر و دکتری حقوق کیفری و بزه شناسی است

طرح های پژوهشی

استاد تاكنون بیش از ٣٠٠ پژوهش كارشناسی ارشد و ١٠ پژوهش دكتری به راهنمایی و مشاوره ایشان انجام شده است كه طرح های «مهاجرت و جرم در حوزه قضائی كرج و جایگزین‌های زندان » به عنوان طرح های برگزیده دانشگاهی شناخته شدند.
علاوه بر حضور ایشان در كنگره‌ها و مجامع علمی داخلی و خارجی و عضویت دركمیته ملی تحقیقات بین‌المللی علوم اجتماعی یونسكو (Most)، مجموعه‌های حقوقی و قضایی كشورمان نیز از تجارب ارزنده علمی ایشان در تهیه پیش نویس لوایح «دادرسی اطفال و نوجوانان» و «مجازاتهای اجتماعی» سود جسته‌اند.
این استاد فرهیخته و از چهره های تأثیر گذار عرصه حقوقی کشور و استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی و مدیر مسئول سابق مجله علوم جنایی موسسه تحقیقات جزایی و جرم شناسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ، بازنشته گردیدند.

از سخنان دکتر محمد آشوری

روزی از کنار پارک لاله می گذشتم به یکی از شاگردانم برخورد کردم . وقتی با هم احوال پرسی کردیم، گفت: استاد تازه متوجه شدم که آیین دادرسی کیفری یعنی فهم نظام های آیین دادرسی.

اجرای عدالت کیفری در معنای اخص آن را نه در قوانین کیفری ماهوی (کد ارزشی یک جامعه) که در قواعد و مقررات «شکلی» یعنی تشکیلات قضایی و آیین دادرسی کیفری باید جستجو کرد.

تنها «قانون بومی» آیین دادرسی کیفری ایران قانون تشکیل دادگا ههای عمومی و انقلاب ۱۳۷۳ بود زیرا از جای دیگر اقتباس نشده بود.

دیدگاه دکتر عزت الله عراقی در باره استاد

دکتر آشوری بسیار بردبار است، انسانی حساس ، با احساس ، صمیمی و مملو از عاطفه اما برغم رنجی که در اثر حادثه های جانکاه در دو دهه اخیرش افتاد و آن فقدان همسر و مادر و پدر، توانمندانه پی گیر هدف های علمی شد و در این آزمون سخت الهی در نزد خدایش سرفراز بیرون آمد.

صفت دیگر دکتر آشوری، پایبندی به اصول و ارزش های اخلاقی است. در طول این سال ها همواره او را در رعایت اصول ، مقدم داشتن ارزش های اخلاقی و علمی و پایبندی به شئونات دانشگاه پایدار دیده ام.

دکتر آشوری پیوسته یک معلم به تمام معنا و یک استاد وظیفه شناس بوده است. بسیار اتفاق می افتاد که پس از پایان ساعت درس و با وجود خستگی زیاد ایشان را در حال ادامه بحث و گفتگو با دانشجو یی می دیدم که پرسش گرانه علاقه مندند از استاد بیشتر فرا بگیرند. همین وسواس و دقت علمی را در کارهای پژوهشی دیدم.

با آنکه سال ها آیین دادرسی درس می دادند ولی با احتیاط پس از سه دهه اثر خود را در آیین دادرسی تالیف کرد و همین اثر را همواره مطابق با شرایط زمان پیش می برد.

نکته برجسته دیگر در کارهای پژوهشی وی ؛ پژوهش صرف تحقیق نیست بلکه در راستای گره گشایی از امور است.

دکتر آشوری وقتی قانون حمورابی را در عدالت کیفری تحلیل کرد، دیدم در میان سنگ نبشته های حمورابی هم دنبال اصل برائت و حقوق متهم می گردد.

این استاد فرهیخته و از چهره های تأثیر گذار عرصه حقوقی کشور و استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی، بازنشته گردیدند.

منابع: بانک اطلاعات حقوقی شخصی، کتاب چهره ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، عباس مبارکیان، چاپ اول، انتشارات پیدایش، تابستان ۱۳۷۷، وکیل مدافع- فصلنامه داخلی کانون وکلای دادگستری خراسان، دوره 9، شماره 18، بهار 1398، صفحه 204، وب سایت های سَمت (سازمان مطالعه و تدوین كتب علو مانسانی دانشگاهها)، کافه حقوق و موسسه حقوقی و داوری صنعکاران