بیوگرافی سید محمد فاطمی قمی قاضی دادگستری، نویسنده قانون مدنی و مدرس دانشگاه
سيد محمد فاطمي، فرزند حاج ميرزا سيد حسين، يكي از چهره‌هاي مشهور تاريخ اخير ايران و از جمله قضات عالي قدر و علما و فقها و شريعتمداران مجتهد بود. او يكي از اعضاي كميسيون و انشاء كننده قانون مدني ايران و بسياري از قوانين ديگر به شمار مي‌آمد و تا انتهاي عمر همواره منشأ خدمات علمي و فرهنگي بود.
سيد محمد فاطمي در اول برج حمل 1252 (ش) در شهر مقدس قم به دنيا آمد. تحصيلات و معلومات خود را نزد پدر و علماي حوزه‌هاي علميه قم شروع كرد و در علوم عقليه، ادبيات فارسي، ادبيات عربي، فقه و اصول اسلامي، حكمت، منطق و رياضيات، تبحر يافت و به درجه اجتهاد رسيد.
در شانزدهم صفر سال 1328 (هـ . ق) برابر با بيستم قوس 1288 (ش) در حالي كه مشغول تدريس در حوزه‌هاي علميه بود، به حكم وزير عدليه وقت (حسن پيرنيا) براي خدمت قضايي به عدليه دعوت شد.
او در آغاز سال 1288 (ش) رياست شعبه دوم محكمه بدايت حقوق را بر عهده گرفت.
ديگر سمتهاي قضايي او عبارتند از : عضو (معاون) محكمه استيناف (4 ثور 1291)، رياست شعبه استيناف (16 قوس 1292)، مشاور محكمه تميز (12 قوس 1297)، مستشار ديوان عالي تميز (27 ثور 1300)، رياست شعبه ديوان عالي تميز با رتبه 7 قضايي (15/3/1305)، رياست كل استيناف تهران (5/2/1306) ، رياست شعبه 4 ديوان عالي تميز (29/1/1307)، رياست شعبه 4 ديوان عالي تميز (12/11/1310)، رياست شعبه اول، دوم و چهارم ديوان عالي تميز (در سالهاي 1317-1316)، عضويت درشوراي عالي ثبت (1/8/1317)، عضويت در كميسيون ترفيع قضايي (تا سال 1324)
در سال 1307 (ش) براساس دعوت و امريه وزارت عدليه، در كنار تني چند از شخصيت هاي ديني و قضايي همچون: حاج سيد نصرالله تقوي (سادات اخوي)، سيد محسن صدر (صدرالاشراف)، سيد مصطفي عدل (منصور السلطنه)، حاج ميرزا محمدرضا ايرواني (غروي) و عده‌اي ديگر كه اعضاي كميسيون تهيه و تدوين قانون مدني بودند، مستقيماً زير نظر علي اكبر داور (7-1305 ش) بند بند قانوني كنوني را با زحمت و دقت فراوان به رشته تحرير درآورد.
سيد محمد فاطمي، در كنار مشاغل قضايي، به تدريس در مدرسه عالي علوم سياسي و مدرسه عالي حقوق مي‌پرداخت و علاوه بر تدريس حقوق اسلامي و فقه و اصول، حقوق ثبت اسناد و املاك را نيز تدريس مي‌كرد. او براساس سنت «زكاه العلم نشره» به مدت ده سال از 1310 تا 1320 به تدريس در دانشكده معقول و منقول مشغول بود و تبرعاً به ارائه دروس مي‌پرداخت.
فاطمي، فرزندي نداشت و پيش از مرگ، تمام اندوخته خود را وقف خدمات عمومي و ساختن بيمارستان در شهر قم كرد.
در طول خدمت، يكي از قضات شريعتمدار محترم و نافذ القول و سرشناس عدليه بود و طي بيست سال اول خدمت، حتي يك روز مرخصي نگرفت. كم سخن مي‌گفت و مرد عمل بود.
شيوه نگارش و انشاي حقوقي او زبانزد خاص و عام بود. نمونه اين نوع نگارش را مي‌توان در جلد اول قانون مدني مشاهده كرد. در تدوين كتاب «فرهنگ كاتوزيان» كه فرهنگي عربي به فارسي است، همكاري علمي موثري با شيخ محمد علي تهراني كاتوزيان داشت.
از ديگر آثار تاليفي او، ترجمه به فارسي متن عربي كتاب «اسلام و انديشه‌ها» نوشته هانري دو كاستري است كه توسط زعلول پاشا از متن اصلي به عربي ترجمه شده بود.
فاطمی در کتاب خاطرات خود -که توسط یکی از نویسندگان حقوق تهیه گردید- در نصیحت به قضات می گوید:
«اگر برای صدمین بار به ماده ای از قانون استناد می کنید، برای صدمین بار، باز هم آن را بخوانید، به اطمینان می گویم که تفسیر دیگری شکل خواهد گرفت.»
سيد محمد فاطمي، در بيست و هشتم مردادماه 1324 (ش) پس از سي و شش سالگي خدمت قضايي و علمي به جامعه ايران، بر اثر بيماري و در سن 73 سالگي بدرود حيات گفت. پيكرش در قبرستان شيخان قم به خاك سپرده شده است.
منابع: کتاب چهره ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، عباس مبارکیان، چاپ اول، انتشارات پیدایش، تابستان ۱۳۷۷، بانک اطلاعات حقوقی شخصی
